Poniższy materiał jest propozycją do pracy z uczniami nad doskonaleniem umiejętności budowania wypowiedzi argumentacyjnej. Obejmuje:
charakterystykę dwóch typów akapitów, które mogą pojawić się w pracach uczniowskich (akapit analityczny i syntetyczny);
przykłady obu typów akapitów jako materiał ćwiczeniowy dla uczniów;
analizę przykładowych akapitów pod kątem budowy i prowadzenia wywodu argumentacyjnego;
szablon akapitu analitycznego jako pomoc dla uczniów.
Sposób wykorzystania:
uczniowie wchodzą rolę konstruktorów i budowniczych - ich zdaniem będzie ogląd zewnętrzny fragmentu budowli, jakim jest pojedynczy akapit;
uczniowie w zespole swobodnie przyglądają się jednemu akapitowi i wspólnie podejmują próbę przeanalizowania jego budowy, tzn. szukają odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób autor wypowiedzi prowadzi swój wywód, jak myśli, jakie punkty zaznaczyć można na mapie drogowej myślenia;
po przedstawieniu propozycji, jeśli nie pojawią się w trakcie, można posłużyć się określeniami charakterystycznymi dla wywodu argumentacyjnego (główna myśl, rozwinięcie myśli, ilustracja przykładem, puenta, uogólnienie, wniosek) i poprosić uczniów, by przyporządkowali poszczególne zdania do tych elementów (mogą zaznaczyć kolorem);
wszelkie różnice między grupami są okazją do doskonalenia umiejętności argumentacji, więc warto zostawić uczniom przestrzeń na wymianę zdań i wzajemne przekonywanie się;
drugi przykład akapitu analizujemy podobnie jak pierwszy;
po analizie obu akapitów warto zapytać uczniów, skąd pomysł na takie nazwy: analityczny i syntetyczny, z czym się im kojarzą, jak je wytłumaczyć;
można poprosić uczniów, by jako konstruktorzy zapisali wnioski ze swojej pracy i wskazówki dla swoich następców, jak budować, by konstrukcja była spójna, na co zwrócić uwagę;
kolejnym krokiem jest dyskusja w grupach: który sposób myślenia, dochodzenia do spostrzeżeń i wniosków na co dzień im towarzyszy, który preferują i dlaczego, którym posługują się "zawodowcy", np. detektywi, śledczy, filozofowie, myśliciele, wynalazcy, odkrywcy (tu można specjalności przyporządkować poszczególnym grupom - wówczas zespół wciela się np. w detektywów i analizuje swój sposób myślenia w pracy);
ad akapitu do rozprawki - jak budowa pojedynczego akapitu ma się do budowy całej rozprawki - tu warto tak postawić pytanie, by to uczniowie sami odkryli, że budowy są analogiczne (oczywiście przy akapicie analitycznym), a jeśli tak, to w jaki sposób ta obserwacja może im być pomocna;
ćwiczenie praktyczne z tabelą - wersja trudniejsza to wirujące kartki (każda grupa wypełnia pierwszy pusty wiersz, następnie przekazuje kartkę dalej, by grupa sąsiednia wypełniła drugie wolne pole, zaś trzecie wypełnia kolejna grupa po zmianie (w ten sposób uczniowie  ćwiczą elastyczność myślenia, ponieważ za każdym razem mają inne zagadnienia), wersja na rozgrzewkę jest łatwiejsza, gdyż każda grupa pracuje nad swoją kartką (od tezy do wniosków);
ćwiczenie na ukazanie konieczności rozwinięcia myśli: warto skorzystać z wirujących kartek - wcześniej uczniowie zapisują swoją główną myśl i rozwinięcie, następnie przekazują kartkę sąsiedniej grupie, a kiedy kartka wraca, porównują swoje rozwinięcie z propozycją rozwinięcia i uzasadnienia członków innej grupy (pytania nauczyciela: jakie spostrzeżenia macie po zestawieniu obu tekstów, tzn. waszej propozycji i propozycji innych grup); to ćwiczenie można wprowadzić również jako element wcześniejszego ćwiczenia, kiedy każda z grup opracowuje swoją interpretację tego samego tematu (stopklatka po wypełnieniu pola z główną myślą i jej rozwinięciem, odczytanie na forum swoich propozycji, czas na refleksję: co zaobserwowaliśmy, czy rozumienie i wyjaśnienie jest takie same, czym się różni, dlaczego, co na tej podstawie możemy stwierdzić, jakie wnioski wysnuć odnośnie pisania pracy argumentacyjnej).
W kształceniu online te ćwiczenia możemy przeprowadzić, dzieląc uczniów na pokoje, udostępniając uczniom dokument w chmurze, pracując na jamboard, która pod jednym linkiem ma wiele tablic (to ułatwia przechodzenie grup).
Warto również pamiętać, że jeśli akapit ma budowę analogiczną jak rozprawka, to lepiej ćwiczyć umiejętność tworzenia akapitów niż rozprawki jako całości. Czasem uczniowie są zagubieni, kiedy stają przed zadaniem napisania rozprawki. Wystarczy wówczas zamienić to zadanie na napisanie krótkiej wypowiedzi, w której uczeń przedstawi swoje zdanie (co myślisz na ten temat) i je uzasadni (dlaczego tak myślisz; na jakiej podstawie; co cię skłoniło do takiego sądu, opinii, twierdzenia?). Ostatnim krokiem będzie wprowadzenie rozprawki jako całości - kiedy uczeń potrafi już złożyć z pojedynczych elementów jeden klocek , nie będzie mieć trudności w zbudowaniu wieży z trzech takich klocków. Kiedy zaś rozsypiemy wszystkie elementy, trudno mu będzie złożyć całość. Grupując i ukazując prototyp (pierwowzór), pomagamy mu uczyć się na zasadzie generalizacji i modelowania. Podobnie ćwiczenia korekcyjne powinny obejmować jeden element, nie całość (paradoks wyboru).

Items